Gebelikte Beslenme – Emzikli kadınların beslenmesi

GEBE VE EMZİKLİ KADINLARIN BESLENMESİ
1- Gebelikte Beslenmenin Önemi
Gebelikte iyi beslenme, anne, çocuk ve toplum sağlığının korunmasında önem taşır. Yavrunun tüm besin öğesi gereksinmesi anneden sağlanır. Gebe ka-dm iyi beslenmezse, dölün besin öğesi ihtiyacı bir dereceye kadar annenin vü­cudundaki depo ya da yedeklerden karşılanır, sonra da annenin dokuları yıkıl­maya başlar ve yavrunun ihtiyacı karşılanmaya çalışılır. Bu durumda gebe ka­dın ve yavru zarar görmeye başlar. Gebelikte yetersiz ve dengesiz beslenme, ge­belik sırasında, doğumda ve doğum sonrasında çeşitli bozukluklara yatkınlığı artırır, annenin durumunu kötüleştirir ;yavruda sonradan düzeltilemeyecek bo­zukluklara yol açabilir. Anne ile yavrunun yaşama ya da sağlıklı yaşama şans­larını azaltabilir.

Ana ve çocuk sağlığında, yalnız gebelik döneminde değil, gebelik öncesi iyi beslenme de rol oynar. Dölün büyümesi, her yönüyle annenin beslenmesine bağlıdır. Hem gebelik öncesi hem de gebelikte yeterli ve dengeli beslenen sağlık­lı annelerin çocuklarının daha sağlıklı ve normal olma olasılığı, aksi durumdaki­lere göre çok yüksektir. Sağlıklı ve normal kuşakların yetişmesinde; yaşam boyu ve gebelikte iyi beslenmenin olumlu etkisi tartışma götürmeyen bir önem taşır.

2- Dölün Beslenmesi ve Büyümesi
Döl, dişi döl hücresi olan yumurtanın, erkek döl hücresi (sperma) tarafın­dan döllenmesi sonucu oluşmaya başlar. Döllenmiş döl hücresinin hızla çoğa­larak normal büyüklükte ve sağlıklı bir bebek oluşması için, anneden gerekli be­sin öğelerinin döle gelmesi gerekir. Hücrenin çalışması, çoğalması, dolayısıyle dölün büyümesi, besin öğelerinin alınması ve hücre yapısına çevrilmesiyle oldu­ğuna göre, anneden yeterli miktarda ve hızda besin öğesi sağlanamazsa, dölün büyümesi ve gelişmesi zarar görür. Kötü beslenmenin bebeğe zararları, doğum­dan sonra gözden kaçacak kadar hafif ya da belirgin olabilir. Başlangıçta anla­şılmayan bozukluklar yaşam boyu sürebilir.
1. Enerji: Ağır işte çalışanlara önerilen günlük enerji eki; Erkekler için 1200 kal. (5 MJ,), kadınlar için 50’0 kal. (2 MJ.).
Hafif işte çalışanlar için günlük enerji indirimi: Erkekler için 300 kal. (1,3 MJ,), kadınlar için 200 kal. (0,8 MJ.).
2. Protein : İki değerden düşük olanı, süt ve yumurta proteinlerinin kalitesine göre verilmiştir. Kaliteye göre protein gereksinmesini bulmak için, tablodaki miktarın 100 ile çarpılıp, tüketilen proteinin kalite yüzdesine bölünmesi öngörülmüştür. Yüksek olan değer Türkiye’de tüketilen proteinin kalitesi % 60 olarak düşünülerek hesaplanmıştır.
3. A Vitamini: Türkiye’de, diyetteki A vitaminin karatenden gelen oranı % 70 olarak kabul edilmiştir.
4. C Vitamini :Türkiye koşullarına göre, FAO/V7HO tarafından verilen değerlerden (20-30 mg.) daha fazla C vitamini alınması gerektiği dü­şünülmüştür.
5. Demir: İki değerden düşük olanı, diyeti hayvansal besinlerce zengin olanlar; yüksek olanı ise diyeti hayvansal besinlerce yetersiz olan­lar için verilmiştir. Türkiye için, ikinci değer ya da ona yakın miktarlar daha uygun düşmektedir.
6. Yaşam boyu yeterli demir alan ve demir depolan dolu olan gebe ve emzikli kadınların yetişkinler kadar demir almaları yeterli görül­müştür. Demir depoları yetersiz olan gebe ve emziklilere dışardan demir verilmesi öngörülmüştür.
Döllenme, yumurtalığı dölyatağına bağlayan kanalda olur. Döllenmiş yu­murta birkaç günde dölyatağma geçer ve orada kendini bir zar içine yerleştirir. Bu zar bir kese şekline dönüşerek içinde sıvı birikmeye başlar. Dölüt (embriyon),, bu kesedeki sıvı içinde büyür. Dölütün zar içinde yerleştiği yerde döleşi (son, plasenta) gelişmeye başlar, göbek kordonu da oluşarak dölüt döleşine bağlanır.
Rahimde Dölün Göbek Kordonuyla Dölleşine Bağlanışı. Döl, Rahimde Sıvı Dolu Bir Kese İçinde Bulunur.
Kese içindeki sıvı, anne kanından sızma plazmayla sürekli değişir ve yeni­lenir. Bu sıvı içinde; protein, glikoz, mineraller ve başka besin öğeleri bulunur. Döl (fetüs) bu sıvı içinde kolayca nareket eder, zedelenmekten korunur ve belir­li sıcaklıkta tutulur.
Döleşi;
Maddelerin göbek kordonu aracılığıyla anne ile döl arasında geçiş­mesini sağlayan bir organdır. Dölün beslenme, boşaltım ve solunum gibi işlev­leri döleşi aracılığıyla gerçekleşir. Besin öğeleri ve oksijen, anne kanından döleşine ;döleşinden de göbek kordonu aracılığıyla döle geçer. Dölde oluşan karbondioksit gibi artık maddeler de aynı yoldan döleşine, oradan da anne kanma taşınır. Döleşi, enzim, hormon, antikor gibi maddeleri sentezleme; protein, gli-Jcojen, kalsiyum ve demir gibi besin öğelerini depolama yeteneğindedir. Döl büyüdükçe, bu depolama görevi karaciğere geçmeye başlar. Anne iyi beslenmi­yorsa, besin öğeleri yeterince depolanamaz; dölün ihtiyacı tam karşılanamaz, dölün yararına, annenin zararına olmak üzere annenin doku maddeleri yıkılma­ya başlar ve dölün ihtiyacı karşılanmaya çalışılır. Ancak, anneden herşey döle ol­duğu gibi geçemez ve dölün tüm ihtiycı karşılanamaz .Dölün büyümesi için yeterli olmayabilir. Bu durumda hem anne, hem de yavru zarar görmeye başlar.

Döleği, koruyucudur ve seçici geçirgendir. Bu organ, anüe kanından gelen .zararlı maddeleri döle geçirmemeye çalışır, bağışıklık cisimcikleri (antikor) sen­tezler, hastahk yapıcı bakterilere ve zararlı öğelere karşı dölü korur. Ancak, döleşinin dölü koruma yeteneği sınırlıdır. Bunun için dölüt ya da döl, annenin hastalıklarından, aldığı ilâçlardan, alkol, sigara gibi maddelerden zarar görür. Yavruda organ eksikliği veya bozukluğu gibi yapısal bozukluklara, büyüme ve .zekâ geriliğine; zehirlenmeye, düşüklere ve ölüme; başlangıçta anlaşılamayan yetersizliklere ve birçok başka bozukluklara yol açabilir. Gebeliğin ilk aylarında yavru daha savunmasız ve dayanıksızdır; zararlı maddelerden kolay etkilenir ve zarar görür.

Gebelik ilerledikçe, dölün büyüme ve gelişme hızı artar. Bu, dölün besin öğesi ihtiyacının artışı demektir. O yüzden, gebelik ilerledikçe, annenin besin öğeleri ihtiyacı da çoğalır. Gebeliğin yarısından sonra dölün beyin büyümesi ve .kemikleşme hızlanır. Doğumdan önce dişler oluşmaya başlar (Şekil 12-2). Ye­tişkinlikteki toplam beyin hücrelerinin yaklaşık % 25'i doğumdan önce oluşur. Annenin kötü beslenmesi, aldığı ilâçlar ve zararlı maddeler, hastalıkları, dölde bedensel bozukluklar yanında, sinir sisteminde bozukluklara, zekâ geriliklerine -de yol açabilir. Bu yüzden; gebe kadının iyi beslenmesi, hastalıklardan korun­ması, doktora danışmadan ilâç almaması, alkol ve sigara kullanmaması, kendi sağlığı için önemli olduğu kadar, bedensel ve zihinsel yönden sağlıklı kuşakların yetişmesinde çok önemlidir. Ayrıca, eşinde ve kendisinde kalıtsal hastalığı olan .kadının çocuk yapmaması gerekir.

Gebelikte Beslenme – Emzikli kadınların beslenmesi